Η εποχή της λήθης

      Η εποχή που διανύουμε ως άνθρωποι και ως εκπολιτισμένες κοινωνίες έχει ως βασικό της χαρακτηριστικό το φαινόμενο της λήθης. Με αυτό εννοούμε τη μαζική και συχνά κατευθυνόμενη τάση των ανθρώπων να λησμονούν το παρελθόν, όχι μόνον ως μονάδες αλλά και ως κοινωνικά σύνολα.

     Οι αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν προσωποποιήσει τη Λήθη ως θυγατέρα της Έριδας και αδελφή των δίδυμων αδελφών Ύπνου και Θανάτου. Ακόμα είχαν δώσει το όνομά της σε έναν από τους πέντε ποταμούς που διέσχιζαν τον Άδη, από τον οποίο έπιναν ύδωρ οι νεκροί για να λησμονήσουν την παρελθούσα επίγεια ζωή τους. 

     Ποιά όμως μπορεί να είναι η σημασία όλων αυτών στον 21ο αιώνα, τον αιώνα της τεχνολογικής ανάπτυξης και της ευημερίας; Αυτό το ερώτημα μπορούμε να το προσεγγίσουμε μέσω της εξέτασης της επίδρασης που ασκεί η λήθη στη ζωή μας ως κοινωνικά όντα.

     Είναι αλήθεια οτι έχουμε αρκετούς λόγους να λησμονήσουμε τις κακουχίες που έχουν ταλανίσει τις γενιές των προπατόρων μας. Όσο γυρνάμε πίσω στην ιστορία συναντούμε πολέμους, θανατηφόρες επιδημίες, ιερές εξετάσεις, τυραννικά καθεστώτα, δουλεία και άλλα πολλά που στην εποχή μας, αν και δεν έχουν εξαλειφθεί, αν μη τι άλλο έχουν τεθεί υπο σχετικό έλεγχο.

     Πίνοντας από το ύδωρ της λήθης όμως ξεχνάμε και τα χαρακτηριστικά εκείνα που συντέλεσαν ώστε ο άνθρωπος να μπορέσει να υπομείνει τις διαχρονικές κακουχίες που τον ταλάνισαν και να μας αφήσει την κληρονομιά του πολιτισμού που απολαμβάνουμε ως απόγονοί του.

     Ας φέρουμε για παράδειγμα τις έννοιες της πατρίδας και του έθνους, όρων που στις σύγχρονες κοινωνίες τείνουν να αποκτήσουν ουδέτερο έως και αρνητικό πρόσημο ενοχοποιώντας αυτούς που επιμένουν να τις σέβονται και να τις τιμάνε. Οι δύο αυτές έννοιες διαμέσω των αιώνων μεταλαμπαδεύουν αυτό που αποκαλούμε συλλογική ταυτότητα και συνείδηση, κάτι που λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος με τους προγόνους μας.

     Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι η έννοια της θρησκείας ή της πίστης σε μία, ή και περισσότερες, ανώτερες δυνάμεις ή θεούς που μας εποπτεύουν. Άλλη μια έννοια που πέφτει συχνά θύμα στον βωμό του εκσυγχρονισμού των κοινωνιών ως κάτι το απαρχαιωμένο, ή απλώς αχρείαστο. Δεν παύει παρ'όλα αυτά να έχει υπάρξει αναπόσπαστο τμήμα όλων των πολιτισμών από τις απαρχές της ιστορίας.

     Μοιάζει ως σύγχρονοι άνθρωποι και κοινωνίες να είμαστε πρόθυμοι να θυσιάσουμε ακόμα και τις ίδιες μας τις παραδόσεις (ήθη και έθιμα) στον βωμό της αχαλίνωτης καλοπέρασης. Πίνουμε, λοιπόν, πρόθυμα το "ύδωρ της λήθης" που μας σερβίρουνε οι θιασώτες της "μεγάλης επανεκκίνησης" των κοινωνιών που θα αποτελούνται από ανθρώπους φαινομενικά ελεύθερους από τα βαρίδια των παρελθουσών γενεών.

     Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε το φαινόμενο αυτό σε ατομικό επίπεδο με έναν άνθρωπο που κουβαλάει ένα τραυματικό παρελθόν και επιλέγει να το απωθήσει πλήρως, δηλαδή να αποκοπεί από αυτό. Η αρχική αίσθηση της εξιλέωσης που πιθανώς θα αισθανθεί δεν θα αργήσει να δώσει τη θέση της σε μια αίσθηση απελπισίας καθώς θα αρχίσουν να τον καταδιώκουν μέσω υποσυνείδητων οδών οι απωθημένες του μνήμες.

     Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν ατομικά αλλά και συλλογικά έτσι ώστε να ανασχέσουμε, ή έστω να περιορίσουμε το κύμα της λήθης που στις μέρες μας σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά του; Θα έλεγα πως αρχικά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε οτι κάτω από τις στάχτες του παρελθόντος κρύβονται θησαυροί των οποίων η ανεύρεση είναι προς το συμφέρον μας.

      Για να το κάνουμε αυτό θα χρειαστεί να πάμε κόντρα στο ρεύμα, κάτι που βέβαια δεν σημαίνει το να υιοθετήσουμε ακραίες πεποιθήσεις και συμπεριφορές που θα μας θέσουν στο περιθώριο της κοινωνίας απλά και μόνον για να αντιδράσουμε. Η οποιασδήποτε μορφής αντίδραση θα πρέπει να έχει γερές βάσεις στο υγιές κομμάτι του ψυχισμού μας καθώς και να αποσκοπεί στο κοινό καλό.

     Το ισχυρότερο ίσως όπλο στην πορεία αυτή δεν είναι παρά η ανάπτυξη της κριτικής μας ικανότητας, κάτι που επίσης τελεί υπο διωγμό τη σήμερον ημέρα. Η ικανότητα αυτή για να δομηθεί σωστά οφείλει να αντλήσει γνώση και σοφία από το παρελθόν ως προσωπικό βίωμα αλλά και ως ιστορική παρακαταθήκη. Μόνο τότε θα αποκτήσει γερά θεμέλια και ταυτόχρονα την απαραίτητη αντοχή έναντι αυτών που θα την αμφισβητήσουν. 

     Για να μην περάσουμε λοιπόν από την εποχή της λήθης στην διάδοχη κατάσταση της πλάνης οφείλουμε να επαγρυπνούμε στις επάλξεις της υπεράσπισης της ιερής παρακαταθήκης των προγόνων μας. Τότε και μόνον τότε δυνάμεθα να βαδίσουμε ως πραγματικά ελεύθεροι άνθρωποι σε ένα μέλλον αλληλοσεβασμού και συλλογικής εξέλιξης.